12 Δεκ 2010

Περί ψεύδους

Έχω αυτόν τον ψεύτη το συνάδερφο που με έβαλε να σκέφτομαι.

Αν και όχι ιδιαιτέρως βλάκας, κάνει πάρα πολλά λάθη και απροσεξίες. Η πρώτη εξήγηση που έδωσα ήταν ότι προσπαθώντας να διατηρήσει τα διάφορα ψέματά του σε μη-αντιφάσκουσες καταστάσεις, καταναλώνει περισσότερους από τους (περιορισμένους) νοητικούς του πόρους.

Είναι το γνωστό "καλύπτω το ένα ψέμα με ένα άλλο μεγαλύτερο" κ.ο.κ. Κάθε φορά που λέμε ένα ψέμα χωρίζουμε το σύμπαν στα δύο: Το πραγματικό και εκείνο που κατασκευάσαμε για τις ανάγκες της περίστασης. Τα συσσωρευόμενα ψέματα είναι δύσκολο (βλέπε ενεργοβόρο) να διατηρηθούν λόγω του ολοένα αυξανόμενου βαθμού πολυπλοκότητας του συστήματος που καλούμαστε να διαχειριστούμε.

Προκύπτει έτσι με φυσικό τρόπο ότι η αλήθεια είναι ο πιο εύκολος δρόμος, κάτι το οποίο είναι κοινή γνώση από αρχής χρόνου. Χρήσιμο είναι να κάνουμε τη γενίκευση από αλήθεια σε "ακόλουθο με την πραγματικότητα", από εύκολο σε "μη-ενεργοβόρο" και να δούμε το ψέμα ως μία φυσαλίδα μειωμένης εντροπίας μέσα στο σύμπαν. Στη συνέχεια μπορούμε να αναζητήσουμε αν ηθικοί κανόνες δύναται να έχουν καταβολές μέσα στη ίδια τη φύση του σύμπαντος, πέρα δηλαδή από απλά τυφλοσούρτες εύρυθμων κοινωνιών.

Για να μπορέσουμε να περάσουμε από την ηθική στη φυσική και τη λογική χρειάζεται να απαγκιστρωθούμε από την έννοια του ψέματος καθαυτή που είναι φορτισμένη κοινωνικά με αρνητικό πρόσημο. Αν δεχτούμε ότι το σύμπαν είναι ένα (εδώ άρχισε ήδη να μπάζει νερά η θεωρία αλλά ας μην βάλουμε κι άλλα σύμπαντα στην κουβέντα) τότε ως ψέμα θα ορίσουμε οποιοδήποτε νοητικό κατασκεύασμα είναι ανακόλουθο με το σύμπαν αυτό, ανεξαρτήτως αν συμβαίνει εν γνώση του νου. Δισδιάστατα είναι ένας μαύρος λεκές, τρισδιάστατα μια φυσαλίδα, μέσα στο χρόνο είναι οι στιγμές που νομίζεις ότι είναι δώδεκα παρά τέταρτο αλλά δεν βρίσκεις πουθενά ρολόι για να το επιβεβαιώσεις. Στη συνέχεια λοιπόν όταν χρησιμοποιώ τον όρο ψέμα θέλω να κάνω καθαρό ότι τον ορίζω βάσει της πραγματικότητας και όχι του ψεύτη.

Είναι γνωστό ότι όταν λες την αλήθεια "έχεις το κεφάλι σου ήσυχο", "έχεις το θεό βοήθεια" και αντιστρόφως όποιος λέει ψέματα "πέφτει μες τα αίματα". Όλα τα παραπάνω είναι λαϊκές ρήσεις που υποδεικνύουν ότι το ψέμα είναι μια ενεργειακή κατάσταση που βρίσκεται σε αντίθεση με το σύμπαν και απαιτεί κόπο ώστε να διατηρηθεί. Ουσιαστικά το ψέμα δημιουργεί μια διαφορετική τάξη πραγμάτων που για να διατηρηθεί ζωντανή είναι αναγκαίο να υπεραμυνθείς τα τοιχώματα της φυσαλίδας που τη διαχωρίζει από το σύμπαν, ξοδεύοντας ενέργεια. Κυριολεκτικά λοιπόν, όταν ένα ψέμα καταρρέει, καταρρέει η προστατευτική του φυσαλίδα και το σύμπαν της αλήθειας εισβάλλει να καταλάβει το χώρο που σφετεριστίκαμε για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η φυσαλίδα αυτή φαίνεται ότι υπακούει στους νόμους της φυσικής που λένε εκλαϊκευμένα ότι για να μειωθεί τοπικά η εντροπία ενός συστήματος χρειάζεται να καταναλώσουμε ενέργεια. Ο δρόμος της αλήθειας λοιπόν, εκτός από θεάρεστος ή ηθικός είναι και έκο-φρέντλυ δηλαδή εκείνος της ελάχιστης κατανάλωσης ενέργειας.

Μια άλλη παράμετρος στη διατήρηση των φυσαλίδων ψεύδους είναι ότι επειδή έχουν απαρνηθεί το εξωτερικό σύμπαν πρέπει να προσφύγουν σε ίδιες δομές υποστήριξης. Εξορισμού λοιπόν οι δομές αυτές είναι άλλες φυσαλίδες ψεύδους μεγαλώνοντας έτσι τη συνολική επιφάνεια του συνόρου με το σύμπαν και δυσχεραίνοντας την άμυνα. Αυτό συνήθως γίνεται αντιληπτό ως αντίφαση. Οι ανακριτικές τεχνικές (μέσω των πολλαπλών ερωτήσεων) στοχεύουν ακριβώς στο να μεγαλώσουν όσο το δυνατόν την επιφάνεια επαφής με το σύμπαν ώστε το υποκείμενο να αδυνατεί πλέον να τη διατηρεί στεγανή και να πέσει σε αντιφάσεις.

Σε γενικές γραμμές η καλύτερη στρατηγική για τη διατήρηση της φυσαλίδας είναι να αποφευχθεί πάση θυσία η μεγέθυνση του υπερασπιστικού μετώπου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ει δυνατή παύση της αλληλεπίδρασης της φυσαλίδας με το σύμπαν. Γιατί κάθε αλληλεπίδραση μόνο να τη μεγαλώσει μπορεί. Ήτοι αποφεύγετε τις ερωτήσεις και κάντε τον ψόφιο κοριό γιατί η αντίφαση είναι πρώτη ξαδέρφη με το ψέμα και με την πρώτη ευκαιρία έρχεται για βίζιτα.